Od 1 stycznia 2016 r. znacząco zmienione zostały przepisy ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa. Część zmian wynikających z nowelizacji dokonanej ustawą z dnia 10 września 2015 r. o zmianie ustawy – Ordynacja podatkowa oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 1649) dotyczy wygasania zobowiązań podatkowych i odnosi się m.in. do zapłaty podatku.
Przykładem zmian służących ułatwieniu rozliczeń podatkowych jest dopuszczenie możliwości regulowania zobowiązań podatkowych poprzez zapłatę podatku za inny podmiot. Rozwiązanie przewidziane w nowym art.62 b Ordynacji podatkowej stanowi odstępstwo od ogólnej zasady, zgodnie z którą zobowiązanie powinno zostać spełnione przez podatnika, a zapłata przez inny podmiot – czy to na podstawie umowy zawartej pomiędzy podatnikiem i inną osobą, czy też na skutek samodzielnych działań osoby niebędącej podatnikiem, których efektem jest uiszczenie podatku obciążającego podatnika – jest neutralna podatkowo i nie prowadzi do wygaśnięcia zobowiązania podatnika. Zasadę tę utrwaliła m.in. uchwała NSA z dnia 26 maja 2008 r., I FPS 8/07 (ONSAiWSA 2008, nr 5, poz. 79). Także w wcześniejszych orzeczeniach NSA konsekwentnie potwierdzał, że podatek jest świadczeniem publicznoprawnym, którego w drodze czynności cywilnoprawnych nie można przenieść na inną osobę niż podatnik, nawet za jej zgodą (wyrok NSA z dnia 6 marca 1998 r., I SA/Lu 192/97, POP 1999, z. 4, poz. 114).
Powyższe reguły zachowują aktualność także w warunkach obowiązywania nowego art.62b Ordynacji podatkowej. Przepis ten dopuszcza wprawdzie regulowanie zobowiązań podatkowych za podatnika, jednak możliwość ta jest poddana ścisłej reglamentacji ustawowej. Zatem nadal – zwłaszcza w zakresie wykraczającym poza unormowanie art.62 b Ordynacji – podatnicy nie mogą skutecznie przenieść na inne osoby obowiązku świadczenia, zaś osoby te obowiązku publicznoprawnego obciążającego podatnika przejąć. Zobowiązanie podatkowe ma bowiem charakter osobisty i zapłata podatku dokonana w imieniu podatnika przez osobę trzecią w przypadkach nieprzewidzianych w art.62 b nadal nie będzie wygaszać zobowiązania podatnika i może prowadzić do podjęcia wobec niego czynności sprawdzających. Tym istotniejsze jest więc precyzyjne wskazanie grona podmiotów, do których art. 62b Ordynacji podatkowej znajduje zastosowanie. Na podstawie tego przepisu możliwe jest wyodrębnienie dwóch rozwiązań.
Pierwsze dopuszcza zapłatę podatku za podatnika bez ograniczeń kwotowych. W ten sposób uiszczenia podatku za podatnika mogą dokonać członkowie jego najbliższej rodziny wskazani w art.62b § 1pkt 1 Ordynacji podatkowej (małżonek, zstępni, wstępni, pasierb, rodzeństwo, ojczym i macocha). Na podstawie art. 62b §1 pkt 2 Ordynacji bez ograniczeń kwotowych podatek (zabezpieczony hipoteką przymusową lub zastawem skarbowym) może być również uiszczony przez aktualnego właściciela przedmiotu hipoteki przymusowej lub zastawu skarbowego.
Drugie z rozwiązań wynikających z art. 62b ustala limit, w granicach którego zapłata podatku za podatnika może być dokonana przez dowolną osobę trzecią, czyli np. wspólnika, kontrahenta lub też członka dalszej rodziny podatnika. Zapłata będzie w tym przypadku prawnie skuteczna i spowoduje wygaśnięcie zobowiązania podatkowego podatnika, o ile kwota podatku nie przekroczy 1000 zł.
Jeśli ponadto treść dowodu zapłaty nie będzie budzić wątpliwości co do jej przeznaczenia na zobowiązanie podatnika, wówczas – zgodnie z art.62b § 2 Ordynacji podatkowej – obowiązywać będzie domniemanie, że wpłata pochodzi ze środków podatnika.
Nowa regulacja stanowi przede wszystkim udogodnienie dla chcących wzajemnie uiszczać swe zobowiązania podatkowe małżonków czy rodzeństwa, bądź też innych członków bliskiej rodziny, np. rodziców płacących za zobowiązania dzieci. Zastrzeżenia wynikające z art. 62b dla pozostałych osób trzecich, w postaci limitu kwotowego oraz dorozumianej weryfikacji jego zachowania przez organy podatkowe mają – jak się wydaje – zapobiegać nadużywaniu przedmiotowego rozwiązania. W efekcie powodują, że jego użyteczność, zwłaszcza dla wzajemnych rozliczeń w stosunkach gospodarczych, będzie daleko mniejsza.