Kwestie związane z nawiązaniem stosunku pracy regulują przepisy Kodeksu pracy. Zawierając umowę o pracę pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem, a pracodawca- do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem.
Stosunek pracy nawiązany na podstawie umowy o pracę charakteryzuje się następującymi cechami:
- podporządkowanie pracownika kierownictwu pracodawcy,
- obowiązkowa odpłatność wykonywanej pracy,
- osobiste wykonywanie pracy przez pracownika,
- powtarzalność czynności w określonych odcinkach czasowych,
- ryzyko ekonomiczne, socjalne i gospodarcze związane z wykonywaną pracą obciąża pracodawcę,
- wykonywanie pracy w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę.
Umowa o pracę nie zawierająca powyższych elementów nie powoduje powstania stosunku pracy.
Kodeks pracy wyróżnia następujące podstawowe rodzaje umów o pracę:
- umowa na okres próbny,
- umowa na czas określony,
- umowa na czas nieokreślony,
- umowa na czas wykonania określonej pracy.
Zgodnie z art. 25 § 1 Kodeksu pracy umowę o pracę zawiera się na czas nieokreślony, na czas określony lub na czas wykonywania określonej pracy. W myśl § 2 tego przepisu każda z wymienionych umów może być poprzedzona umową o pracę na okres próbny nie przekraczający trzech miesięcy. Jeżeli zachodzi konieczność zastępstwa pracownika w czasie jego usprawiedliwionej nieobecności w pracy, pracodawca może w tym celu zatrudnić innego pracownika na podstawie umowy o pracę na czas określony obejmujący czas tej nieobecności.
Zgodnie z art. 25¹ § 1 Kodeksu pracy zawarcie kolejnej umowy o pracę na czas określony jest równoznaczne w skutkach prawnych z zawarciem umowy o pracę na czas nieokreślony, jeżeli poprzednio strony dwukrotnie zawarły umowę o pracę na czas określony na następujące po sobie okresy, o ile przerwa między rozwiązaniem poprzedniej a nawiązaniem kolejnej umowy o pracę nie przekroczyła jednego miesiąca.
Kodeks pracy stanowi, że umowa o pracę powinna być zawarta w formie pisemnej, określać strony umowy, rodzaj umowy, datę jej zawarcia oraz warunki pracy i płacy, w szczególności rodzaj pracy, miejsce wykonywania pracy, wynagrodzenie za pracę odpowiadające rodzajowi pracy, ze wskazaniem składników wynagrodzenia, wymiar czasu pracy oraz termin rozpoczęcia pracy.
Jeżeli pracodawca nie zachowa formy pisemnej umowy o pracę, ma obowiązek potwierdzenia pracownikowi na piśmie nie później niż w dniu rozpoczęcia pracy rodzaju umowy i jej warunków. Brak takiego potwierdzenia stanowi wykroczenie z art. 281 pkt Kodeksu pracy. Niedopełnienie przez pracodawcę obowiązku potwierdzenia na piśmie rodzaju umowy i jej warunków nie stanowi przyczyny nieważności faktycznie zawartej umowy. Kodeks pracy nie przewiduje takich sankcji, a zgodnie z art. 73 § 1 Kodeksu cywilnego, czynność dokonana bez dochowania zastrzeżonej formy jest nieważna tylko wtedy, gdy ustawa przewiduje rygor nieważności.
Umowa o pracę powinna określać rodzaj wykonywanej pracy, który powinien być wskazany w sposób nie budzący wątpliwości. Przez rodzaj pracy należy rozumieć typ czynności składających się na umówioną pracę.
Miejsce pracy rozumiane jest jako jednostka przestrzeni, gdzie pracownik rozpoczyna codziennie i kończy pracę. Nie musi to być koniecznie siedziba pracodawcy.
Wynagrodzenie za pracę musi odpowiadać rodzajowi wykonywanej pracy ze wskazaniem składników wynagrodzenia i ich wysokości. Wymiar czasu pracy określa rozmiar etatu, np. ½, ¼ etatu.
Termin rozpoczęcia pracy oznacza dzień, w którym pracownik zobowiązany jest zgłosić się do pracy w celu jej rozpoczęcia.
