Zgodnie z art. 27f ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (dalej: ustawa) statuowana tym przepisem ulga prorodzinna przysługuje podatnikowi, który co najmniej przez jeden dzień roku podatkowego wykonywał władzę rodzicielską, pełnił funkcję opiekuna prawnego albo sprawował opiekę poprzez pełnienie funkcji rodziny zastępczej. Wypełnienie przesłanki związanej z realizacją władzy rodzicielskiej w świetle powołanego przepisu nie jest związane z dodatkowymi warunkami. Tymczasem z najnowszych interpretacji indywidualnych oraz części orzeczeń sądowo-administracyjnych wynika, że w niektórych przypadkach jej zaistnienie winno podlegać ocenie i swego rodzaju wartościowaniu, według stopnia zaangażowania rodzica w wychowanie dziecka.
Na podstawie art. 27f ust. 4 -zdanie drugie- ustawy należy uznać, że poprzez użycie w tym przepisie łącznika „lub” ustawodawca dał rodzicom możliwość wyboru, w jaki sposób dokonują odliczeń kwoty przysługującej im ulgi prorodzinnej. W granicach rocznego limitu ulgi, określonego ustawą, rodzice mogą ją odliczyć od podatku w częściach równych bądź nierównych, w dowolnie ustalonej przez nich proporcji, w tym również na zasadzie z wykorzystania ulgi w całości wyłącznie przez jednego z rodziców. W tym celu konieczne jest jednak pomiędzy uprawnionymi stosowne porozumienie. Jego brak, występujący najczęściej w przypadku separacji bądź rozwodu rodziców, rodzi potrzebę rozgraniczenia zakresu wykorzystania ulgi tak, by nie następowało naruszenie jej zasad poprzez odliczenie podwójne, u każdego rodzica na to samo dziecko.
Rozwiązanie tego problemu wydaje się możliwe na dwa sposoby. Pierwszy zakłada, że w sytuacji braku porozumienia o podziale ulgi, powinien on nastąpić po połowie. Rozwiązanie drugie opiera się na wskazywanym sui generis wartościowaniu poziomu rzeczywistego uczestnictwa rodzica w wychowaniu dziecka. Pierwszy ze sposobów zdaje się hołdować zasadzie wynikającej z pisma Ministerstwa Finansów z dnia 8 czerwca 2011r., nr DD3/0602/32/KDJ/11/BMI9-7376, wedle którego „organy podatkowe nie są […] uprawnione do ingerowania w osobiste sprawy podatników, rozwiązywania konfliktów pomiędzy rodzicami, a zatem także nie mogą ingerować w sposób podziału kwoty ulgi”. Rozpatrywane rozwiązanie znajduje również odzwierciedlenie w wyroku WSA w Białymstoku z dnia 19 maja 2015 r., sygn. akt I SA/Bk 242/15, oraz w innym piśmie Ministerstwa Finansów z dnia 7 sierpnia 2013 r. nr DD3/033/162/IMD/13/RD-81441/13, w którym stwierdzono, że: „podstawową formą podziału przysługującego odliczenia pomiędzy rodziców, z których każdy (w związku z wykonywaną władzą rodzicielską) ma prawo do zastosowania ulgi, jest podział tej kwoty w częściach równych. Możliwość skonsumowania tej kwoty przez rodziców dziecka w inny sposób niż w proporcji pół na pół, należy traktować w kategorii przywileju (wyjątku od generalnej zasady), który ma zastosowanie wyłącznie w sytuacji, gdy zgodę na ustalenie dowolnej proporcji kwoty odliczenia wyrażają oboje rodzice. Wynika to z użytego przez ustawodawcę sformułowania „w dowolnej proporcji przez nich ustalonej”, oznaczającego współudział (porozumienie) obojga rodziców w określeniu proporcji innej niż odpowiadającej częściom równym”.
Przykładem zastosowania drugiego z rozwiązań jest w szczególności stanowisko wyrażone w interpretacji indywidualnej, nr ITPB2/4511-1169/15/RS, wydanej dnia 18 marca 2016 r. przez Dyrektora Izby Skarbowej w Bydgoszczy, w której organ ten uznał, że w sytuacji gdy były mąż podatniczki nie uczestniczy w wychowywaniu synów, nie załatwia żadnych spraw z nimi związanych, nie decyduje w żadnej kwestii dotyczącej dzieci, oprócz alimentów nie partycypuje w utrzymaniu dzieci, a zatem nie wykonuje władzy rodzicielskiej, co warunkuje zastosowanie odliczenia od podatku w ramach ulgi prorodzinnej, podatniczce tej przysługuje ulga wynikająca z art. 27f ustawy, po spełnieniu określonych w nim warunków, w pełnej wysokości.
Podobne stanowisko zajął także WSA w Krakowie. W wyroku z dnia 29 lutego 2016r. sąd ten ocenił, że wykonywania władzy rodzicielskiej, nie można utożsamiać z jej posiadaniem, równocześnie w całości za własne uznał stanowisko zaprezentowane w wyroku WSA w Poznaniu z dnia 12 marca 2014 r., sygn. akt I SA/Po 829/13, w uzasadnieniu którego stwierdzono: „W celu właściwego zastosowania art. 27f ustawy o p.d.o.f. kluczowym […] staje się ustalenie w toku postępowania podatkowego zakresu wykonywania władzy rodzicielskiej przez rodzica, który ubiega się o rozliczenie ulgi na swoją korzyść. Nie chodzi tu jednak o dosłowne i formalne rozumienie wykonywania władzy rodzicielskiej w ujęciu kodeksowym (k.r.o.), ale przede wszystkim o interpretację tej przesłanki w kontekście założonego przez ustawodawcę celu, jaki ulga prorodzinna ma spełniać”. Jak zauważył WSA w Krakowie, pojęcie wykonywania władzy rodzicielskiej uszczegółowił NSA w wyroku z dnia 31 maja 2011 r., sygn. akt I FSK 30/10, w uzasadnieniu którego znalazło się następujące wyjaśnienie: „Wychowanie dziecka można określić jako kształtowanie osobowości dziecka poprzez kształtowanie jego samodzielności, obowiązkowości, rozwijanie predyspozycji intelektualnych i umiejętności praktycznych, kształtowanie światopoglądu oraz systemu wartości oraz postaw emocjonalnych”. Chodzi zatem o aktywne uczestniczenie w wychowywaniu dziecka i realny wpływ na rozwój jego osobowości. Realizacja prawa wykonywania władzy rodzicielskiej może następować przykładowo poprzez osobiste kontakty z nauczycielami i kolegami dziecka, interesowanie się stanem zdrowia dziecka i pomoc w jego leczeniu, zapewnianie wsparcia w nauce, interesowanie się sposobem spędzania wolnego czasu. Tego typu „czynności” należą do zakresu władzy rodzicielskiej”. Jeśli zatem – jak w okolicznościach rozpatrywanej sprawy – udział ojca w wychowaniu córek jest znikomy, w ocenie sądu nie można uznać, iż wypełniona została po jego stronie przesłanka wykonywania władzy rodzicielskiej, o której mowa w art. 27f ust. 1 pkt 1 ustawy. W rezultacie, to wyłącznie podatniczka (matka) winna skorzystać z prawa do odliczenia ulgi na dwójkę małoletnich dzieci.
źródło: Instytut Studiów Podatkowych Sp. z o.o.
foto: pixabay.com