Dnia 15 marca 2016 r. Rada Ministrów zaakceptowała projekt ustawy o zmianie ustawy – Ordynacja podatkowa oraz niektórych innych ustawy. Nowelizacja przewiduje wprowadzenie tzw. klauzuli przeciwko unikaniu opodatkowania, której celem jest zwalczanie sztucznych, niemających uzasadnienia gospodarczego czynności, dokonywanych w celu omijania przepisów podatkowych.
Zgodnie z treścią nowego art. 119a §1 Ordynacji podatkowej unikanie opodatkowania to: „czynność dokonana przede wszystkim w celu osiągnięcia korzyści podatkowej, sprzecznej w danych okolicznościach z przedmiotem i celem przepisu ustawy podatkowej.” Jak wynika z treści przepisu czynność taka „nie skutkuje osiągnięciem korzyści podatkowej, jeżeli sposób działania był sztuczny (unikanie opodatkowania)”. Projekt definiuje sztuczny sposób działania jako taki, który nie zostałby zastosowany przez podmiot działający rozsądnie i kierujący się zgodnymi z prawem celami innymi niż osiągnięcie korzyści podatkowej sprzecznej z przedmiotem i celem ustawy podatkowej. Przepisy projektu wymieniają ponadto szereg okoliczności, które organy podatkowe miałyby brać pod uwagę podczas analizowania sposobu działania podatników:
- nieuzasadnione dzielenie operacji,
- angażowanie podmiotów pośredniczących mimo braku uzasadnienia ekonomicznego lub gospodarczego,
- elementy prowadzące do uzyskania stanu identycznego lub zbliżonego do stanu istniejącego przed dokonaniem czynności,
- elementy wzajemnie się znoszące lub kompensujące,
- ryzyko ekonomiczne lub gospodarcze przewyższające spodziewane korzyści inne niż podatkowe w takim stopniu, iż należy uznać, że rozsądnie działający podmiot nie wybrałby tego sposobu działania.
Czynność będzie uznana za podjętą przede wszystkim w celu osiągnięcia korzyści podatkowej, gdy wskazane przez podatnika cele czynności zostaną uznane za mało istotne. Zgodnie z treścią nowego art. 119f jako czynność na potrzeby ustawy rozumie się przy tym także zespół powiązanych ze sobą czynności, dokonywanych przez te same bądź różne podmioty.
W razie zastosowania klauzuli przeciwko unikaniu opodatkowania skutki podatkowe czynności mają być określane na podstawie takiego stanu rzeczy, jaki mógłby zaistnieć gdyby dokonano czynności odpowiedniej tj. takiej, jaką podmiot mógłby dokonać w danych okolicznościach, jeżeli działałby rozsądnie i kierował się zgodnymi z prawem celami innymi niż osiągnięcie korzyści podatkowej sprzecznej z przedmiotem i celem przepisu ustawy podatkowej. Alternatywnie w przypadku wskazania przez stronę w toku postępowania czynności odpowiedniej, skutki podatkowe będą określane na podstawie takiego stanu rzeczy, jaki zaistniałby, gdyby dokonano właśnie tej czynności. Jeśli zaś okoliczności sprawy będą wykazywać, że osiągnięcie korzyści podatkowej było jedynym celem dokonania czynności, wówczas skutki podatkowe będą oceniane na podstawie takiego stanu rzeczy, jaki zaistniałby, gdyby czynności nie dokonano. Projekt przewiduje ponadto, że po wszczęciu postępowania w zakresie unikania opodatkowania podatnikowi będzie przysługiwało prawo do skorygowania deklaracji podatkowej jeszcze przed wydaniem decyzji.
Zgodnie z treścią projektu klauzula przeciwko unikaniu opodatkowania nie będzie stosowana do podatku od towarów i usług, opłat i niepodatkowych należnościach budżetowych, a także w następujących sytuacjach:
- korzyść podatkowa (suma korzyści) osiągnięta przez podmiot z tytułu czynności nie przekroczy 100.000 zł w danym okresie rozliczeniowym,
- podatnik dysponuje opinią zabezpieczającą lub wystąpił o nią, ale nie otrzymał jej w terminie,
- zastosowanie innych przepisów prawa podatkowego pozwala na przeciwdziałanie unikaniu opodatkowania.
Projekt zawiera ponadto przepisy, które uniemożliwiają wydanie interpretacji indywidualnych w przypadku zaistnienia uzasadnionego przypuszczenia, że dany stan faktyczny lub zdarzenie przyszłe będące przedmiotem interpretacji wypełnia przesłanki unikania opodatkowania lub obejścia prawa. Co więcej, interpretacje już wydane (od dnia wejścia w życie ustawy nowelizującej) nie będą wywoływać w takich okolicznościach skutków prawnych. Jednocześnie projekt przewiduje wprowadzenie skuteczniejszej metody ochrony w postaci tzw. opinii zabezpieczających, które w przeciwieństwie do interpretacje nie będą mogły zostać zakwestionowane w toku postępowania. Organem uprawnionym do ich wydawania będzie Minister Finansów, termin do ich wydania wynosić będzie 6 miesięcy, natomiast opłata za wniosek – 20.000 zł.
Zgodnie z założeniami projektu postępowanie podatkowe w sprawie unikania opodatkowania będzie wszczynane i prowadzone przez ministra właściwego do spraw finansów publicznych. Minister będzie ponadto uprawniony do przejmowania w całości lub części toczących się postępowań podatkowych i kontrolnych, jeżeli zajdą przesłanki zastosowania klauzuli przeciwko unikania opodatkowania. Projekt przewiduje ponadto powołanie nowego organu – Rady do spraw Unikania Opodatkowania. Minister będzie miał możliwość zwracania się do tego organu o opinie w zakresie zasadności stosowania klauzuli w indywidualnych sprawach.
