W orzecznictwie sądowym dominuje pogląd, iż opłata wstępna zasadniczo podlega zaliczeniu do kosztów jednorazowo, w dniu jej poniesienia.
Stanowisku takiemu dał wyraz m.in. Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 18 listopada 2011 r. (sygn. akt II FSK 864/10), w którym stwierdził: „(…) Naczelny Sąd Administracyjny aprobuje stanowisko Sądu pierwszej instancji odnoszące się do momentu kwalifikacji czynszów inicjalnych oraz czynszów zerowych jako pośrednich kosztów uzyskania przychodów, których jednakże nie można powiązać z przychodami uzyskiwanymi w okresie przekraczającym rok podatkowy. Zagadnienie prawnopodatkowej kwalifikacji czynszów inicjalnych było już przedmiotem rozważań Naczelnego Sądu Administracyjnego, który w sposób jednolity przyjmował, że opłatę wstępną, stanowiącą wynagrodzenie finansującego za czynności przygotowawcze do wydania przedmiotu leasingu, zalicza się jednorazowo do kosztów podatkowych, w dacie jej poniesienia (por. wyroki NSA z dnia 19 marca 2010 r., II FSK 1731/08, z dnia 23 marca 2010 r., II FSK 1733/08, z dnia 19 stycznia 2011 r., II FSK 1546/09, i z dnia 17 maja 2011 r., II FSK 59/10). Opłaty wstępnej nie można bowiem powiązać bezpośrednio z określonymi przychodami, ani też uznać, że dotyczy ona całego, przekraczającego rok podatkowy okresu, na jaki umowa leasingu została zawarta, gdyż w istocie nie odnosi się ona do samego wykonywania umowy leasingu, ale warunkuje jej zawarcie i wydanie przedmiotu leasingu. Naczelny Sąd Administracyjny w składzie rozpoznającym niniejszą sprawę zapatrywanie wyrażone w wymienionych wyrokach podziela.”
Pod wpływem tak ukształtowanego orzecznictwa sądów administracyjnych, Departament Podatków Dochodowych Ministerstwa Finansów w piśmie nr DD6/033/87/ORK/11/PK-1299 (opublikowanym następnie w Biuletynie Skarbowym nr 1 z 2012 r.), wyjaśnił: „Departament DD informuje, przychylając się do prezentowanej przez sądy administracyjne linii orzeczniczej, że wstępna opłata leasingowa powinna być zaliczana do kosztów podatkowych jednorazowo w momencie poniesienia, a nie proporcjonalnie do czasu trwania umowy leasingu. Cechą charakterystyczną tych orzeczeń jest uznanie, że wstępna opłata leasingowa ma charakter opłaty samoistnej bezzwrotnej, nieprzypisanej do poszczególnych rat leasingowych, natomiast jej poniesienie jest warunkiem koniecznym do realizacji umowy leasingu. Opłata ta jest wydatkiem jednorazowym związanym z zawarciem umowy leasingu, a w konsekwencji i wydaniem samego przedmiotu leasingu. Sądy administracyjne podkreślają przy tym, że w sytuacji, w której dojdzie do wcześniejszego rozwiązania umowy leasingu, zniszczenia przedmiotu leasingu, zaprzestania działalności przez korzystającego bądź leasingodawcę (finansującego), koncepcja organów, iż opłatę tę należy rozliczyć proporcjonalnie do czasu trwania umowy, nie znajduje poparcia. (…) w przypadku, gdy w umowie leasingu nie znajduje się zapis, zgodnie z którym opłata inicjalna jest opłatą na poczet usługi wykonywanej przez okres jej trwania, to należy ją uznać za koszt jednorazowy, w momencie poniesienia. Nie ma wówczas podstaw, by traktować ją jako koszt, który dotyczy okresu przekraczającego rok podatkowy. Taka kwalifikacja oznaczałaby, że nie ma żadnej różnicy między opłatą wstępną a jednorazową płatnością z tytułu świadczenia usługi leasingu za cały okres trwania tej umowy uiszczoną z góry (…). Mając na uwadze powyższe, Departament DD uważa, że wskazane jest uwzględnienie przy rozstrzyganiu wyżej wymienionej sprawy linii orzecznictwa potwierdzonej wyrokami NSA.”.
Powyższe nie eliminuje jednak wątpliwości w kwestii ujmowania ww. opłaty w kosztach uzyskania przychodów. Wątpliwości te wynikają z rozbieżności w interpretowaniu dnia poniesienia kosztu. Za dzień poniesienia kosztu uzyskania przychodów uważa się zasadniczo dzień, na który ujęto koszt w księgach rachunkowych (zaksięgowano) na podstawie otrzymanej faktury lub rachunku, a w razie ich braku – innego dokumentu, z wyjątkiem ujętych jako koszty rezerw albo biernych rozliczeń międzyokresowych kosztów (zob. art. 15 ust. 4e ustawy z dnia 15 lutego 1992 r.). Według organów podatkowych, dzień poniesienia podatkowego kosztu pośredniego to dzień, na który dany wydatek został ujęty w księgach rachunkowych jako koszt. W związku z tym, jeżeli dla celów bilansowych wstępna (pierwsza) opłata leasingowa (dotycząca leasingu operacyjnego) będzie ujmowana w kosztach jednorazowo, to również jednorazowo należy ją zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów. Jeśli jednak omawiana opłata jest rozliczana w kosztach bilansowych w czasie, to również w czasie opłatę tę należy rozliczać w kosztach uzyskania przychodów. Tak uznał np. Dyrektor Izby Skarbowej w Poznaniu w interpretacji indywidualnej z 15 kwietnia 2014 r., nr ILPB4/423-33/14-4/MC.
Z kolei sądy administracyjne powszechnie prezentują pogląd, iż za dzień poniesienia kosztu należy uznać dzień ujęcia wydatku w księgach rachunkowych na jakimkolwiek koncie, niekoniecznie na koncie kosztowym. Sposób rozliczania tej opłaty dla celów bilansowych (tj. w czasie) nie ma znaczenia dla momentu uznania jej za koszt podatkowy. Tak przykładowo uznał WSA w Bydgoszczy w wyroku z 13 maja 2014 r., sygn. akt I SA/Bd 228/14.
