Uzależnienie wysokości świadczeń z ZFŚS jedynie od dochodu pracownika u danego pracodawcy nie spełnia kryterium socjalnego

Podział uprawnionych do świadczeń z ZFŚS w postaci bonów świątecznych według wysokości wynagrodzeń uzyskiwanych tylko u płatnika, z pominięciem dochodu na członka rodziny, nie uwzględnia socjalnego charakteru przyznawanych świadczeń i nie wypełnia „kryterium socjalnego”. Wobec tego świadczenia te stanowią przychód powiększający podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne. Właściwym odzwierciedleniem sytuacji majątkowej, rodzinnej i finansowej pracownika jest bowiem wysokość dochodu przypadającego na członka jego rodziny. Takie stanowisko zajął Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 8 stycznia 2014 r., wydanym w sprawie o sygn. akt I UK 202/13.

Skarżąca spółka przyznawała swoim pracownikom z okazji świąt Bożego Narodzenia i Wielkanocy bony towarowe sfinansowane z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych. Wartość przyznanych bonów uzależniono od dochodu uzyskiwanego przez pracownika u danego pracodawcy (przy czym wszystkich pracowników podzielono na kilka kategorii w zależności od stanowisk, które zajmowali, argumentując że dochody w danej grupie stanowisk są zbliżone). Brano też pod uwagę liczbę dzieci pracownika oraz jego niepełnosprawność. Nie uwzględniono natomiast kryterium dochodu na członka rodziny.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych uznał, że sposób zróżnicowania wysokości świadczeń z ZFŚS zastosowany przez spółkę nie wypełniał tzw. kryterium socjalnego. Spółka nie zbierała bowiem od pracowników oświadczeń o dochodzie na członka ich rodziny. Wobec tego organ rentowy stwierdził, że wartość bonów towarowych przyznanych pracownikom stanowi przychód ze stosunku pracy, zwiększający podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne.

Spór między spółką a organem rentowym o prawidłowość ustalania podstawy wymiaru składki na ubezpieczenia społeczne oraz stosowania kryterium socjalnego rozstrzygnął dopiero Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 8 stycznia 2014 r. Najpierw Sąd stwierdził, że nie każde świadczenie wydatkowane z funduszu świadczeń socjalnych jest przychodem pracownika. Także bowiem w zakresie działalności socjalnej można wydzielić taką, która nie stanowi przysporzenia majątkowego na rzecz pracownika, nadającego się do obciążenia daniną publiczną (składkami na ubezpieczenia społeczne). Dotyczy to imprez integracyjnych, akcji turystycznych, imprez kulturalnych i sportowych itp. Natomiast bony towarowe przyznawane pracownikom nie należą do tej kategorii świadczeń i powinny być rozpatrywane w kategoriach przychodu.

Sąd Najwyższy powołał się na treść art. 8 ust. 1 ustawy o ZFŚS, z którego wynika, że przyznawanie ulgowych usług i świadczeń oraz wysokość dopłat z ZFŚS uzależnia się od sytuacji życiowej, rodzinnej i materialnej osoby uprawnionej do tych świadczeń, a zatem są one przyznawane z uwzględnieniem tzw. „kryterium socjalnego”. Tylko wówczas przychód z tytułu tych świadczeń nie będzie stanowił podstawy składek na ubezpieczenia społeczne. Jednocześnie – i co najistotniejsze w omawianym orzeczeniu – podział uprawnionych do spornych świadczeń według wysokości wynagrodzeń uzyskiwanych tylko u płatnika, z pominięciem dochodu na członka rodziny, nie uwzględnia socjalnego charakteru przyznawanych świadczeń. Zdaniem Sądu zarobki osiągane w spółce, szeregujące pracowników ze względu na zajmowane stanowisko, są tylko jednym z elementów oceny ich sytuacji socjalnej. Właściwym odzwierciedleniem sytuacji majątkowej, rodzinnej i finansowej  jest wysokość dochodu przypadającego na członka jego rodziny. Ta wartość uwzględnia liczbę pozostających na jego utrzymaniu osób, uzyskiwanie przez pracownika dochodów z innych źródeł, wysokość przychodów osiąganych przez pozostałych członków rodziny, a więc konkretną jego i jego rodziny sytuację życiową. Dodatkowo może być przyjęte kryterium obrazujące szczególne wypadki niedostatku lub innych szczególnych okoliczności wymagających pomocy socjalnej.

źródło: Instytut Studiów Podatkowych Sp. z o.o.