Nadwyżkę tą oblicza się na podstawie tzw. „znamion zewnętrznych” tj. w sytuacji, gdy wydatki podatnika lub zgromadzony przez niego w danym roku podatkowym majątek są wyższe niż uzyskiwane przez niego dochody (zarówno w danym roku podatkowym, jak i w latach poprzednich – co oznacza, że jako źródło pokrycia wydatków można wskazać zakumulowane oszczędności z lat poprzednich). Z uwagi na brak danych na temat całokształtu wydatków podatników (zwłaszcza w zakresie powszechnych dóbr konsumpcyjnych) w praktyce organy podatkowe wszczynają postępowania sprawdzające uznaniowo, gdy stan faktyczny w oczywisty sposób wskazuje, iż podatnik w przeciągu kilku lat poprzedzających wydatek o znacznej wysokości nie osiągał przychodów, które mogłyby posłużyć na jego pokrycie. Ogranicza się to do wysokich i jednorazowych wydatków pozostawiających trwały ślad w majątku podatnika (np. nabycie nieruchomości, samochodu, przekazania darowizny pieniężnej przelewem bankowym) przy oczywistej nieadekwatności do deklarowanych dochodów. Natomiast powtarzalne wydatki konsumpcyjne o stosunkowo niskiej wartości czynione przez podatnika, który częściowo deklaruje swoje dochody, pozostają trudne do wykrycia. Z drugiej strony, zazwyczaj organy podatkowe – z korzyścią dla podatnika – odliczają od dochodów ujawnionych, częściowo pokrywających kwestionowane wydatki, jedynie minimalne (statystyczne) koszty utrzymania.

Omawiany przepis mówi o przychodach uzyskanych „przed” poniesieniem wydatku, uzależniając tym samym ustalanie wysokości dochodów nieujawnionych od kryterium chronologicznego. Oznacza to, że organ podatkowy może wykazać dochód nieujawniony nawet wtedy, gdy w danym roku podatkowym suma uzyskiwanych przez podatnika przychodów przewyższy jego wydatki – o ile z kolejności uzyskiwania przychodów i dokonywania wydatków będzie wynikało, iż w pewnym okresie czasu wydatki podatnika przewyższały środki, którymi realnie dysponował.

źródło: Instytut Studiów Podatkowych