Projekt ustawy o zasadach rozliczeń w podatku od towarów i usług oraz dokonywania zwrotu środków europejskich przez jednostki samorządu terytorialnego oraz o zmianie ustawy o finansach publicznych z dnia 14 stycznia 2016 r., zawiera przepisy, które mają wdrożyć wyrok Trybunału Sprawiedliwości UE z dnia 29 września 2015 r. (sygn. C-276/14).
Projekt ten opublikowany na stronach Ministerstwa Finansów, implementuje założenia wyroku Trybunału Sprawiedliwości UE z dnia 29 września 2015 r. (sygn. C-276/14), w którym to Trybunał stwierdził, że „niesamodzielne” jednostki budżetowe gminy Wrocław nie są podatnikami podatku od towarów i usług. Projekt ustawy nakazuje jednostkom samorządu terytorialnego przejęcie rozliczeń tego podatku (czyli wójtom, burmistrzom czy prezydentom miast w imieniu tych jednostek) do dnia 1 stycznia 2017 r. Oznacza to, że dotychczasowi podatnicy (jednostki budżetowe i zakłady budżetowe podległe jednostkom samorządu terytorialnego) zostaną wykreśleni z rejestru podatników VAT. Należy zauważyć, że wyrok TSUE, który stał się podstawą dla projektu ustawy z dnia 14 stycznia 2016 r., jest sprzeczny z opinią Rzecznika generalnego TSUE z dnia 30 czerwca 2015 r. w tej sprawie zgodnie, z którą: „Jak stwierdziła również Komisja, państwa członkowskie mogą swobodnie organizować strukturę i działalność swoich podmiotów prawa publicznego, w tym optymalizując ich strukturę wewnętrzną pod kątem reguł opodatkowania podatkiem VAT. Dokonywane przez państwo członkowskie wybory w zakresie struktury organizacyjnej podmiotów prawa publicznego mogą wywoływać zróżnicowane konsekwencje na płaszczyźnie VAT, co jednak w żaden sposób nie ogranicza swobody, z jakiej korzysta to państwo członkowskie w swoich wyborach. Jednakże o ile państwa członkowskie korzystają ze swobody wyboru, o której mowa w art. 4 ust. 2 TUE, o tyle skutki określonych wyborów są z góry określone przez prawo Unii”. Oznacza to, że pogląd prawny, na którym opiera się projekt tej ustawy, że podmiotowość jednostek i zakładów budżetowych w podatku od towarów i usług narusza prawo wspólnotowe, jest błędny.
Dopiero od niedawna kwestionowana przez NSA a następnie TSUE i projektodawców tej ustawy podmiotowość samorządowych jednostek i zakładów budżetowych jako podatników podatku od towarów i usług (są nimi od 1993 r.) jest zagadnieniem spornym. W uchwale (I FPS 1/13) Naczelny Sąd Administracyjny 24 czerwca 2013 orzekł, że gminne jednostki budżetowe nie mogą być odrębnymi podatnikami VAT, z uwagi na fakt iż nie są one „wystarczająco samodzielne”. Podobnie do tego zagadnienia odniósł się TSUE – stwierdził, że w przedstawionym przez sąd krajowy stanie faktycznym, podmioty prawa publicznego, takie jak gminne jednostki budżetowe, nie mogą być uznane za podatników VAT, ponieważ nie spełniają kryterium samodzielności. NSA pominął jednak istotne wątki decydujące o samodzielności jednostek budżetowych: przykładowo zgodnie z art. 223 ustawy o finansach publicznych samorządowe jednostki budżetowe prowadzące działalność określoną w ustawie z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty gromadzą na wydzielonym rachunku dochody określone w uchwale przez organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego, pochodzące w szczególności ze spadków, zapisów i darowizn w postaci pieniężnej na rzecz jednostki budżetowej, a także z odszkodowań i wpłat za utracone lub uszkodzone mienie będące w zarządzie albo użytkowaniu jednostki budżetowej. Jak wskazuje się w doktrynie prawa finansów publicznych, art. 223 tej ustawy, w szczególności ust. 2, jest odstępstwem od zasady likwidowania rachunków dochodów własnych państwowych i samorządowych jednostek budżetowych (i innych form gospodarki pozabudżetowej tych jednostek) i stanowi istotny wyjątek od zasady finansowania brutto, polegającej na objęciu wszystkich dochodów i wydatków jednostki budżetowej budżetem państwa albo jednostki samorządu terytorialnego. Instytucja wydzielonego rachunku dochodów, analogicznie jak zlikwidowane prowadzone uprzednio rachunki dochodów własnych, umożliwia bardziej elastyczną w stosunku rygorów budżetowych politykę i gospodarkę finansową jednostki budżetowej, zbliżoną do reguł prowadzenia działalności gospodarczej. Środki pozyskane z działalności ubocznej prowadzonej przez jednostkę budżetową mogą zostać wykorzystane na pokrycie niektórych wydatków ponoszonych przez tę jednostkę (np. sfinansowanie inwestycji, wzbogacenie oferty edukacyjnej). Wydzielony rachunek dochodów funkcjonuje w ściśle reglamentowanym podmiotowo i przedmiotowo zakresie ale wprowadza w tymże zakresie samodzielność jednostki budżetowej. Oznacza to, że wbrew temu, że NSA wydając powyższą uchwałę nie zanalizował całości stanu prawnego, gdzie wbrew temu co twierdzi gminne jednostki budżetowe wydatkują samodzielnie na własne cele określoną część dochodów.
Konsekwencją ewentualnego wejścia w życie przepisów ustawy o zasadach rozliczeń w podatku od towarów i usług oraz dokonywania zwrotu środków europejskich przez jednostki samorządu terytorialnego oraz o zmianie Ustawy o finansach publicznych z dnia 14 stycznia 2016r. będą straty budżetu państwa będące głównie wynikiem wstecznego scentralizowania rozliczeń podatku od towarów i usług na szczeblu jednostek samorządu terytorialnego za lata 2011-2015.
źródło: Instytut Studiów Podatkowych Sp. z o.o.
foto: mf.gov.pl
