Co do zasady zawarcie umowy pożyczki pomiędzy wspólnikiem a spółką, w razie braku przesłanek wyłączających, skutkuje opodatkowaniem na podstawie art. 1 ust. 1 pkt 1 lit. b) ustawy z dnia 9 września 2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych (dalej: ustawa z dnia 9 września 2000 r.). Jeśli jednak pożyczka udzielana jest w ramach spółki osobowej, następuje zmiana jej kwalifikacji podatkowej.

Pożyczka udzielana w ramach spółki osobowej podlega obowiązkowi podatkowemu nie jako jedna z umów wymienionych w zamkniętym katalogu opodatkowanych czynności cywilnoprawnych, lecz z racji uznania jej za jedną z postaci zmian umowy spółki. Innymi słowy, podstawą prawną opodatkowania pożyczki udzielonej przez wspólnika spółce osobowej nie jest art. 1 ust. 1 pkt 1 lit. b), lecz art. 1 ust. 3 pkt 1 ustawy.

Wyeliminowanie tej kategorii z ogólnego reżimu pożyczek ma daleko idące konsekwencje. Powoduje w szczególności, że do umowy pożyczki udzielonej przez wspólnika spółce osobowej nie znajduje zastosowanie art.2 pkt 4 ustawy z dnia 9 września 2000 r. Przewidziana w tym przepisie norma kolizyjna realizuje zasadę jednokrotnego opodatkowania tego samego zdarzenia, akcentując pierwszeństwo oceny skutków podatkowych na gruncie przepisów ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług. Z pewnymi wyjątkami, znajduje jednak zastosowanie wyłącznie do czynności cywilnoprawnych innych niż umowa spółki i jej zmiany. W rezultacie, pożyczka udzielona przez wspólnika spółce osobowej nie podlega wyłączeniu z obowiązku podatkowego w podatku od czynności cywilnoprawnych.

Nadto, do rozpatrywanej czynności nie znajdują zastosowania, jak się wydaje, niektóre regulacje ustawy z dnia 9 września 2000 r. odnoszące się do umowy pożyczki. Dotyczy to np. przewidzianego w art. 9 pkt 10 lit. d) ustawy, zwolnienia od podatku pożyczki udzielanej do łącznej wysokości nieprzekraczającej kwoty 5.000 zł od jednego podmiotu i 25.000 zł od wielu podmiotów – w okresach 3 kolejnych lat kalendarzowych, począwszy od dnia 1 stycznia 2009 r. Ocenę tę potwierdza orzecznictwo sądowo-administracyjne, w tym  wyrok  NSA z dnia 7 czerwca 2004 r., FSK 171/04 oraz wyrok  WSA z dnia 29 września 2005 r., III SA/Wa 1339/05.

Innym następstwem powołanej kwalifikacji jest obliczenie kwoty zobowiązania podatkowego według reguł właściwych dla zmiany umowy spółki, a więc zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 8 lit. d) ustawy z dnia 9 września 2000 r. w związku z jej art.7 ust.1 pkt 9. Należny podatek będzie w tym przypadku ustalany w wysokości 0,5% kwoty (lub wartości) pożyczki, nie zaś jak przy umowach klasyfikowanych jako pożyczki w wysokości 2% kwoty (lub wartości) pożyczki, bądź odpowiednio 2% kwoty każdorazowej wypłaty środków pieniężnych. To ostatnie rozwiązanie znajduje zastosowanie, od dnia 1 stycznia 2016r., jeżeli umowa przewiduje tzw. pożyczkę rewolwingową, a więc określa, że wypłata środków pieniężnych nastąpi niejednokrotnie i ich suma nie jest znana w chwili zawarcia umowy.

źródło: Instytut Studiów Podatkowych Sp. z o.o.
foto: pixabay.com