Zgodnie z uchwałą NSA z dnia 18 listopada 2002 r. (sygn. FPS 9/02) „pojęcie „nieodpłatnego świadczenia” użyte w art. 12 ust. 1 pkt 2 powołanej ustawy ma szerszy zakres niż w prawie cywilnym. Obejmuje ono nie tylko świadczenie w cywilistycznym znaczeniu (działanie lub zaniechanie na rzecz innej strony – por. art. 353 Kc), ale w jego zakres wchodzą także wszystkie zjawiska gospodarcze i zdarzenia prawne, których następstwem jest uzyskanie korzyści kosztem innego podmiotu lub te wszystkie zdarzenia prawne i zdarzenia gospodarcze w działalności osób prawnych, których skutkiem jest nieodpłatne, tj. niezwiązane z kosztami lub innej formą ekwiwalentu, przysporzenie majątku tej osobie, mające konkretny wymiar finansowy.
Zasadniczą przesłanką zaistnienia nieodpłatnego świadczenia jest brak ekwiwalentności, na co wielokrotnie wskazywały sądy administracyjne w wydawanych orzeczeniach. Przykładowo, NSA w wyroku z dnia 16 czerwca 2011 r. (sygn. II FSK 1007/11) stwierdził, że: „(…) podstawową cechą nieodpłatnego świadczenia jest to, że otrzymujący przysporzenie nie jest zobowiązany do jakiegokolwiek świadczenia wzajemnego, np. obniżki z tytułu sprzedaży towaru lub świadczonej usługi. (…) Kluczową cechą świadczenia nieodpłatnego jest więc to, że otrzymujący takie świadczenie nie jest zobowiązany do wykonania jakiegokolwiek świadczenia wzajemnego”. Analogiczne stanowisko zostało zaprezentowane w wyroku NSA z dnia 14 marca 2013 r. (sygn. II FSK 1523/11) oraz w wyroku NSA z dnia 20 lutego 2013 r. (sygn. II FSK 1256/11). W przytoczonych wyrokach zwrócono uwagę, iż nieodpłatność powinna być rozumiana jako „niezwiązane z kosztami lub inną formą ekwiwalentu, przysporzenie majątku tej osobie, mające konkretny wymiar finansowy”. W świetle powyższych uwag należy stwierdzić, że istotą nieodpłatnego świadczenia jest jego jednostronny charakter, przejawiający się w braku jakiegokolwiek świadczenia wzajemnego.
