Zgodnie z art. 13 ust. 1 ustawy z dnia 28 września 1991 r. o kontroli skarbowej, wszczęcie postępowania kontrolnego następuje wyłącznie z urzędu w formie postanowienia. Z kolei art. 13 ust. 2 tejże ustawy przewiduje, że datą wszczęcia postępowania kontrolnego jest dzień doręczenia kontrolowanemu postanowienia o wszczęciu tego postępowania. Przepisy ustawy z dnia 28 września 1991 r. nie określają ile czasu może trwać tego typu postępowanie, a odpowiedzi w tym zakresie należy szukać w przepisach ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa. Zgodnie z art. 31 ust. 1 ustawy z dnia 28 września 1991 r., w zakresie nieuregulowanym w ustawie do postępowania kontrolnego stosuje się odpowiednio przepisy Ordynacji podatkowej. Art. 139 § 1 Ordynacji podatkowej stanowi, że załatwienie sprawy wymagającej przeprowadzenia postępowania dowodowego powinno nastąpić bez zbędnej zwłoki, jednak nie później niż w ciągu miesiąca, a sprawy szczególnie skomplikowanej – nie później niż w ciągu 2 miesięcy od dnia wszczęcia postępowania, chyba że przepisy niniejszej ustawy stanowią inaczej. W sytuacji gdy postępowanie się przedłuża, to zgodnie z art. 140 § 1 Ordynacji podatkowej o każdym przypadku niezałatwienia sprawy we właściwym terminie organ podatkowy obowiązany jest zawiadomić stronę, podając przyczyny niedotrzymania terminu i wskazując nowy termin załatwienia sprawy.
Naczelny Sąd Administracyjny zwraca uwagę w wyroku z dnia 22 stycznia 2013 r. sygn. II FSK 1090/1 , że w przepisie art. 140 Ordynacji podatkowej ustawodawca nie określił kryteriów, jakimi powinien kierować się organ podatkowy przy wyznaczaniu nowego terminu załatwienia sprawy. Ordynacja podatkowa nakazuje załatwianie spraw w następujących terminach: niezwłocznie, bez zbędnej zwłoki, w ciągu miesiąca, w ciągu 2 miesięcy, w ciągu 3 miesięcy, w innym terminie przewidzianym wyraźnie w Ordynacji podatkowej. Można zatem dokonać podziału tych terminów na wyznaczone w sposób bezwzględny (miesiąc, 2 miesiące, 3 miesiące) oraz względny (niezwłocznie i bez zbędnej zwłoki). W konkretnym przypadku rozpatrywanej sprawy uprawnione jest odwołanie się do zasad wyrażonych w art. 125 i 139 Ordynacji podatkowej. Zatem termin musi być określony obiektywnie w znaczeniu takim, że upływ takiego terminu może być kontrolowany przez stronę i organ. Nie ma przeszkód prawnych do wielokrotnego przedłużenia terminu załatwienia sprawy, jeżeli jest to usprawiedliwione okolicznościami sprawy. Za każdym razem nowy termin musi być jednak konkretnie określony poprzez wskazanie okresu, do którego nastąpi załatwienie sprawy. Warto zauważyć, że w art. 140 § 1 Ordynacji podatkowej posłużono się pojęciem „nowy termin”, a nie pojęciem „przedłużony termin”. Należy w związku z tym przyjąć, że są to samodzielne terminy, a nie jeden przedłużony termin zgodnie z poglądem prezentowanym w doktrynie .
Sprawy prowadzone w ramach postępowania kontrolnego na ogół są traktowane jako szczególnie skomplikowane, a więc podstawowy termin trwania takiego postępowania to 2 miesiące. Zazwyczaj, podobnie jak w przypadku postępowań podatkowych, tak w przypadku postępowań kontrolnych, nieliczne postępowania kończą się w tym terminie i są one wielokrotnie przedłużane. Zatem, określenie terminów do załatwienia sprawy zgodnie z art. 140 § 1 Ordynacji podatkowej ma na celu dyscyplinowanie organów podatkowych. Termin ten ma charakter procesowy, dlatego też nie pozbawia organu podatkowego zdolności do orzekania w sprawie przed nim zawisłej. Nie wpływa również na ważność czynności podjętych przed, jak i po upływie tego terminu. Organ podatkowy ma także prawo do wielokrotnego przedłużania terminu zakończenia postępowań kontrolnych.
Na niezałatwienie sprawy w terminie, zgodnie z art. 141 § 1 Ordynacji podatkowej, stronie służy ponaglenie. Zgodnie z § 2 tego artykułu organ podatkowy wyższego stopnia, uznając ponaglenie za uzasadnione, wyznacza dodatkowy termin załatwienia sprawy oraz zarządza wyjaśnienie przyczyn i ustalenie osób winnych niezałatwienia sprawy w terminie, a w razie potrzeby podejmuje środki zapobiegające naruszaniu terminów załatwiania spraw w przyszłości. Organ stwierdza jednocześnie, czy niezałatwienie sprawy w terminie miało miejsce z rażącym naruszeniem prawa. Ponaglenie jest środkiem procesowym (szczególnym środkiem zaskarżenia), który może być przez stronę zastosowany już po upływie pierwszego terminu załatwienia sprawy. Przez niezałatwienie sprawy rozumieć należy opieszałość przy dotrzymywaniu zarówno terminów ustawowych, jak i terminów wyznaczonych w trybie art. 140 § 2 Ordynacji podatkowej. Jeśli ponaglenie nie spowoduje oczekiwanego rezultatu, strona może wnieść skargę do sądu administracyjnego na bezczynność organu podatkowego zgodnie z treścią art. 3 § 2 pkt 8 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Ponaglenie to winno być załatwione, stosownie do art. 139 § 2 Ordynacji podatkowej, niezwłocznie, nie później jednak niż w terminie 30 dni od daty jego wniesienia .
Zgodnie z wykładnią doktryny bezczynność nie będzie „istniała” przed upływem wyznaczonych terminów, niezależnie od tego, czy organ podejmował w danym czasie jakieś czynności procesowe, czy też był całkowicie bierny. Także odwrotnie – bezczynność zaistnieje tuż po upływie tych terminów, niezależnie od tego, jakie były jej powody i w jakim stopniu organ wykazywał się aktywnością podczas prowadzonego postępowania, którego jednak nie zakończył o czasie.
źródło: Instytut Studiów Podatkowych Sp. z o.o.
foto: pixabay.com
