W raporcie Instytutu Studiów Podatkowych dotyczącym dziesięciolecia tego podatku przedstawiono podstawowe dane charakteryzujące ten okres.
1. Do ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług regulującej ten podatek:
- uchwalono 44 nowelizacje tej ustawy,
- wniesiono 1200 poprawek do tej ustawy,
- wydano 111 rozporządzeń wykonawczych.
2. Efekt fiskalny. Do budżetu wpłynęło (lata 2004-2013):
- wpływy łączne (brutto) – 1 527, 3 mld zł,
- zwrócono – 545, 8 mld,
- dochód (netto) – 981,5 mld zł.
Dochody budżetowe w ciągu dziesięciu lat wzrosły nominalnie o 79% a zwroty rosły szybciej – prawie o 100%: początkowo udział zwrotów we wpływach ogółem wyniósł 40%, a w 2013 już 46%. Udział dochodów z tego podatku w PKB rósł w latach 2004-2007 (z 7,04% do 8,25%), a od tego czasu stale obniża się: w 2013 spadł poniżej 6%, a w 2014 będzie jeszcze niższy. W marcu 2014 r. dochody z tego podatku spadły do najniższego poziomu w historii – 6 mld zł.
Styczeń br. był tu nietypowy, gdyż wystąpił tzw., podwójny podatek należny ze względu na zmiany koncepcji obowiązku podatkowego. Planowane na ten rok dochody w wysokości 115 mld (najniższa prognoza w historii) nie zostaną prawdopodobnie wykonane.
3. Wszelkie rekordy bijemy natomiast w trzech dziedzinach:
- ilości wydanych przez Ministra Finansów interpretacji urzędowych na temat przepisów tego podatku: tylko w latach 2007-2013 wydano ich 88 730 (rekord świata),
- kwot utraconych wpływów w wyniku wprowadzenia przepisów, które pozwalają legalnie uchylać się od opodatkowania (łączna kwota strat wyniesie z tego tytułu w 2014 r. 12 mld zł),
- kwot wyłudzeń zwrotów i strat we wpływach w wyniku niezorganizowanej i zorganizowanej działalności przestępczej „biznes optymalizacyjny” (łączna kwota strat w 2014 r. wyniesie co najmniej 13 mld zł, w poprzednim roku wyniosła 12 mld zł).
4. Gdyby udział dochodów z tego podatku utrzymywał się na poziomie z 2008 r. (8,25%), dochody w tym roku (bez skutków z podwyżki stawek z 2012 roku) wyniosłyby ponad 140 mld zł, a przy uwzględnieniu skutków podwyżek stawek – 146 mld zł (dochody planowane na ten rok wynoszą 115 mld). Brakuje więc co najmniej 30 mld zł, za lata 2009-2013 utracono bezpowrotnie co najmniej 57 mld zł.
Uzyskanie dochodów budżetowych w wysokości 145 mld zł jest w pełni realne, bo udział branż, które są głównymi podatnikami tego podatku nie ulega obniżeniu a nawet rośnie. Na przeszkodzie stoi złe prawo i dominacja „biznesu optymalizacyjnego”.
5. Zaległości w tym podatku wzrosły z 9,1 mld w 2004 r. do 18,5 mld w 2013. W roku 2014 przekroczą już prawdopodobnie 21 mld (bez odsetek). Największy przyrost zaległości nastąpił w latach 2009-2013 (o prawie 8 mld zł). Są to wyłącznie zaległości ujawnione i wymagalne: kwota zaległości nieujawnionych i bezpowrotnie utraconych (znikający podatnicy, niemożność wszczęcia postępowania, upadłość dłużników, brak wykrycia działań polegających na uchylaniu się od opodatkowania, itp.) za cały okres 2004-2013 wynosi 16 mld (bez odsetek).
6. Liczba stron oficjalnych źródeł, które dotyczą tego podatku obejmujących: akty normatywne (krajowe i wspólnotowe), uchwały i głównie wyroki sądów administracyjnych, uchwały i wyroki Sądu Najwyższego (Izba Karna), „polskie” wyroki TSUE oraz interpretacje urzędowe, czyli wszystko to, co powinien znać podatnik, wynosi 135 000 stron.
7. Dziesięciolecie harmonizacji tego podatku doprowadziło nie tylko więc do obniżenia jego efektywności fiskalnej, rozwoju biznesu optymalizacyjnego oraz rekordowych kwot wyłudzeń, lecz również do całkowitej niemożności poznania obowiązujących w tym zakresie zasad.