Na prawo do zaliczenia do kosztów uzyskania przychodu poniesionych wydatków wpływ ma bowiem ich związek z uzyskaniem przychodów (zachowaniem, zabezpieczeniem ich źródła). O momencie potrącenia tych kosztów (zaliczenia do kosztów uzyskania przychodów) decyduje rodzaj związku kosztów uzyskania przychodów z przychodami. W przypadku związku bezpośredniego koszty te – zgodnie z art. 15 ust. 4 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych – są potrącalne (zaliczane do kosztów uzyskania przychodów) w roku podatkowym w którym zostały osiągnięte im przychody.
W przypadku zaś związku innego niż bezpośredni (pośredniego) koszty ty – zgodnie z art. 15 ust. 4d tej ustawy – są potrącalne (zaliczane do kosztów uzyskania przychodów) w dacie ich poniesienia, tzn. w dniu, na który ujęto koszt w księgach rachunkowych (zaksięgowano) na podstawie otrzymanej faktury (rachunku), albo dzień, na który ujęto koszt na podstawie innego dowodu w przypadku braku faktury (rachunku), z wyjątkiem sytuacji gdy dotyczyłoby to ujętych jako koszty rezerw albo biernych rozliczeń międzyokresowych kosztów.
Jak z powyższego wynika prawo oraz moment zaliczenia wydatków (kosztów) do kosztów uzyskania przychodów nie ma bezpośredniego związku z datą sprzedaży wykazaną na fakturze (prawidłowością bądź brakiem prawidłowości w wykazanej dacie sprzedaży). Należy jednak wskazać, że podatnik co do zasady powinien dążyć do tego aby podstawą zapisów księgowych były dokumenty odzwierciedlające stan rzeczywisty, tzn. rzetelne dokumenty księgowe.
Należy także wskazać, że koszty wynikające z otrzymanej faktury (dokumentujące nabycie towarów i usług) mogą być zaliczone do kosztów bilansowych i kosztów uzyskania przychodów, a także stanowić element wartości początkowej środków trwałych – co do zasady – w momencie, w którym te towary i usługi zostały już nabyte.
Na gruncie bilansowym w odniesieniu do ewidencji otrzymanej faktury w księgach rachunkowych należy wskazać, że jej otrzymanie nie przesądza o powstaniu ani kosztu, ani nawet zobowiązania. Przez koszt – zgodnie z art. 3 ust. 1 pkt 31 ustawy o rachunkowości – rozumie się bowiem uprawdopodobnione zmniejszenia w okresie sprawozdawczym korzyści ekonomicznych, o wiarygodnie określonej wartości, w formie zmniejszenia wartości aktywów, albo zwiększenia wartości zobowiązań i rezerw, które doprowadzą do zmniejszenia kapitału własnego lub zwiększenia jego niedoboru w inny sposób niż wycofanie środków przez udziałowców lub właścicieli. Natomiast przez zobowiązanie rozumie się wynikający z przeszłych zdarzeń obowiązek wykonania świadczeń o wiarygodnie określonej wartości, które spowodują wykorzystanie już posiadanych lub przyszłych aktywów jednostki (art. 3 ust. 3 pkt 20 tej ustawy). Zatem co do zasady, faktura taka do czasu wykonania usługi nie powinna być księgowana. Tym niemniej, na zasadzie uproszczenia, można ją zaewidencjonować do czasu wykonania usługi na koncie „Wn rozliczenie zakupu” „Ma rozrachunki z dostawcami”.
Przedstawiona ewidencja jest dopuszczalna jedynie w sytuacji, gdy wystawienie faktury i wykonanie usługi nastąpi w tym samym okresie sprawozdawczym. Księgowanie takie nie byłoby bowiem zasadne np. w przypadku faktury wystawionej w grudniu, a dotyczącej usługi, która będzie wykonana w styczniu następnego roku. Zaewidencjonowanie faktury skutkowałoby bowiem koniecznością wykazania w bilansie niepowstałego jeszcze zobowiązania.
Dla celów podatku dochodowego od osób prawnych otrzymana przed wykonaniem usługi faktura nie daje możliwości wykazania kosztów uzyskania przychodów. Jeżeli zafakturowane koszty dla celów bilansowych nie zostały zaewidencjonowane w księgach lub „zawieszono” je na koncie „rozliczenie zakupu”, to do czasu przeksięgowania ich w ciężar kosztów bilansowych, co nastąpi wraz z wykonaniem usługi, nie będą mogły być zaliczone do kosztów uzyskania przychodów. O dacie wykonania usługi nie decyduje jednak data sprzedaży wykazana na fakturze, choć powinna być ona zgodna ze stanem rzeczywistym. Przed wykonaniem usługi, nabyciem towaru faktury nie powinny także zwiększać wartości początkowej wytwarzanych bądź nabywanych środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych.
Zasadniczo więc, dla prawa do zaliczenia do kosztu uzyskania przychodu danego kosztu (ewentualnie ujęcia jego w wartości początkowej nabytych, wytworzonych środków trwałych) nie ma przesądzającego znaczenia wadliwość faktury w zakresie wskazania na niej błędnej daty sprzedaży. W tym jednak przypadku podatnik powinien być w posiadaniu innych dowodów wskazujących na jej prawo do zaliczenia wynikającego z otrzymanej faktury kosztu do kosztu uzyskania przychodu (ewentualnie ujęcia tego kosztu w wartości początkowej nabytego bądź wytworzonego środka trwałego).
