Na pytanie zadane w tytule są dwie przeciwstawne odpowiedzi: do końca 2013 r. – tak, od dnia 1 stycznia 2014 r. – nie. Przez poprzednie dwadzieścia lat podatnicy przyzwyczaili się, że nabycie prawa do odliczenia następuje w okresie, w którym fizycznie otrzymano fakturę lub dokument celny. Nie było więc ważne, kiedy:
- powstał obowiązek podatkowy z tytułu czynności dokumentowanych w powyższy sposób,
- wystawiono owe dokumenty: liczył się tylko fakt wejścia w ich posiadanie przez nabywcę (importer).
Od dnia 1 stycznia 2014 r. stan prawny uległ diametralnej zmianie: zgodnie z nowym art. 86 ust. 10 tej ustawy prawo do odliczenia powstaje za okres, w którym powstał obowiązek podatkowy z tytułu dostawy towarów, świadczenia usług lub importu towarów będących przedmiotem nabycia. Czyli powstaje on ex lege, niezależnie od zdarzeń faktycznych. I do tego przepisu odwołuje się cytowany na wstępie ust. 11 tego artykułu stanowiąc, że odliczenie można dokonać również w dwóch kolejnych okresach rozliczeniowych. Należy jednak dodać, że zgodnie z ust. 10b art. 86 tej ustawy odliczenie nie może nastąpić wcześniej niż w rozliczeniu za miesiąc, w którym podatnik otrzymał fakturę (dokument celny): ale ust. 11 tego artykułu nie odwołuje się do tego przepisu. Oznacza to, że:
- uzyskanie tych dokumentów jest warunkiem niezależnym wykonania prawa do odliczenia,
- brak ich uzyskania w ciągu tych trzech okresów rodzi prawo do odliczenia w formie korekty deklaracji zgodnie z nowym ust. 13 tego artykułu.
Przepisy te mają jednoznaczną treść, nie wymagają innej – poza językową – interpretacji i co ważne, są zgodne z prawem UE. Pojawiające się w prasie stwierdzenia, że (jakoby) ustawodawca „popełnił błąd” i pominął w ust. 11 tego artykułu odwołanie do ust. 10b są niepoważne: prawdopodobnie autorzy tych poglądów ratują w ten sposób swoją reputację w oczach tych, którzy udzielili błędnych odpowiedzi.
Jaki jest skutek tych przepisów dla podatników? Przede wszystkim wykluczono wykorzystanie duplikatów faktury jako sposobu uzyskania odliczenia paliwa do pojazdów, których posiadanie uprawnia do odliczenia od początku 2014 roku. Co mogliby bowiem zrobić podatnicy? Przede wszystkim poprzez uzyskanie duplikatów faktur za zakupy tych pojazdów, ich leasing, a przede wszystkim zakup paliwa z wielu poprzednich lat mogliby dokonać odliczenia za styczeń i luty tego roku. W świetle art. 86 ust. 13 tej ustawy jest to dopuszczalne tylko przez korektę deklaracji za okres, w którym powstało prawo do odliczenia w świetle ust. 11 tego artykułu, a wtedy prawa do odliczenia nie było. Czyli przepisy te chronią budżet państwa przed katastrofą. Być może więc krytycy tych rozwiązań podsunęli podatnikom „patent na niepłacenie VAT-u”, który – jak widać – jest niewiele wart.
Jaki prawdopodobnie może być jednak dość nieobliczalny obrót sprawy? Do niedawna nie ukrywano bardzo przyjaznych kontaktów części międzynarodowego biznesu doradczego z pracownikami resortu finansów. Jednak z tych firm, wybierając „podatnika roku”, korzysta z usług … wiceministra finansów. To jej pracownicy dziś lobują publicznie za sprzeczną z prawem, lecz bardzo korzystną dla tych, którzy dziś chcą wykorzystać duplikaty, interpretację art. 86 ust. 10, 11 i 13 tej ustawy. Jeżeli pojawi się znów jakiś bezsensowny „komunikat” resortu finansów potwierdzający pogląd lobbystów, to będzie oznaczało, że na Świętokrzyskiej nie zmieniło się nic, mimo że nie ma już tam ani ministra Rostowskiego, ani poprzedniego wiceministra od podatków.