Ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych określa w sposób szeroki katalog świadczeń, które podlegają opodatkowaniu podatkiem dochodowym. W katalogu źródeł przychodów podlegających opodatkowaniu tym podatkiem ustawa wymienia w art. 10 ust. 1 pkt 1 jako źródło stosunek służbowy, stosunek pracy w tym spółdzielczy stosunek pracy. Pod tym pojęciem – zgodnie z art. 12 ust. 1 tej ustawy należy rozumieć wszelkiego rodzaju wypłaty pieniężne oraz wartość pieniężną świadczeń w naturze bądź ich ekwiwalenty, bez względu na źródło finansowania tych wypłat i świadczeń. Ustawa ponadto w ust. 2 art. 12 stanowi, że wartość pieniężną świadczeń w naturze przysługujących pracownikom na podstawie odrębnych przepisów ustala się według przeciętnych cen stosowanych wobec innych odbiorców – jeżeli przedmiotem świadczenia są rzeczy lub usługi wchodzące w zakres działalności pracodawcy. W pozostałych przypadkach ich wartość należy ustalić na podstawie cen rynkowych stosowanych w obrocie rzeczami lub prawami tego samego rodzaju i gatunku, z uwzględnieniem w szczególności ich stanu i stopnia zużycia oraz czasu i miejsca ich uzyskania.
Pojęcie świadczeń nieodpłatnych nie zostało zdefiniowane w tej ustawie. Jednakże zarówno w doktrynie, jak i w orzecznictwie sądowym definiowano przede wszystkim pojęcie świadczeń nieodpłatnych. Za „świadczenia w naturze”, którym to sformułowaniem ustawodawca posługuje się w art. 12 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych można i należy uznać więc wszystkie te zdarzenia prawne oraz gospodarcze, których skutkiem jest nieodpłatne, tj. niezwiązane z kosztami lub inną formą ekwiwalentu przysporzenie majątku mające konkretny wymiar finansowy. Istotą „nieodpłatnego otrzymania” jest więc brak świadczenia wzajemnego, co w konsekwencji wyraża się w zaistnieniu stanu, w którym po stronie przyjmującego (beneficjenta) dochodzi do zwiększenia aktywów bądź zmniejszenia pasywów.
W oparciu o powyższe można wyróżnić następujące cechy nieodpłatnego świadczenia:
- bezinteresowność,
- brak ekwiwalentności dwustronnego zobowiązania,
- dobroczynność,
- chęć bezpłatnego wynagrodzenia pracownikowi.
